Bu makalemizde, Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru yapacak meslektaşlarımız ile Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkında bilgi sahibi olmak isteyen herkes için önem arz eden hususların yer aldığı, soru cevap şeklinde ilerleyen bir rehber oluşturulmak istenmiştir.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru, T.C. Anayasası ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Türkiye’nin taraf olduğu ek protokollerin ortak koruma altına aldıkları hak ve özgürlüklerden birinin, kamu gücünün işlem, eylem ya da ihmali nedeniyle ihlal edildiği iddiasıyla, kanunda öngörülen yargısal ve idari başvuru yollarının tamamının tüketilmesinden sonra başvurulan bir hak arama yoludur.
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru yolunun getirilmesindeki temel maksat, hak ve özgürlüklerin öngörülen kanun yollarıyla yeterince korunamadığı durumlarda, anayasal boyutta incelenmesinin sağlanması ve korunmasını temindir.
Genel mahkemelerin yapmış olduğu olay incelemesi veya delil değerlendirilmesi tekrar yapılmadığından, yalnızca başvuruya konu olayda hak ihlalinin bulunup bulunmadığı tespit edildiğinden, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru bir kanun yolu niteliğinde değildir.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Hakkı Ne Zaman Verildi?
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru 12.09.2010 tarihli halkoylaması neticesinde 5982 sayılı Kanun ile hukuk sistemimize kazandırılmıştır. Dolayısıyla Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru hakkı 12.09.2010 tarihinde başlamıştır.
AYM bireysel başvuru, 23.09.2012 tarihinden sonra kesinleşen işlem ve kararlara karşı yapılabilirken; 23.09.2012 tarihinden önce kesinleşen işlem ve kararlar Anayasa Mahkemesi’nce incelememektedir.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Formu
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru formunu buradan indirebilirsiniz.
Bireysel başvuru formu, anayasa mahkemesi bireysel başvuru formu word indir, bireysel başvuru dilekçesi indir, bireysel başvuru için dilekçe örneği, anayasa bireysel başvuru formu örneği 2024 ve anayasa mahkemesi başvuru formu ve benzeri şekillerde aramalar sıklıkla yapılmaktadır; ancak Anayasa Mahkemesine başvuru dilekçesi word formatında doldurulamamaktadır, anayasa mahkemesi bireysel başvurularda PDF formatında yer alan matbu formun doldurulması kural olarak zorunludur.
Anayasa mahkemesinin sitesinde yer alan yukarıdaki formdaki ilgili alanların eksiksiz bir şekilde doldurulmasına önem gösterilmelidir.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Süresi
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru süresi 30 gündür. Başvurunun süresinde (otuz gün içinde) yapılıp yapılmadığı Anayasa Mahkemesince kendiliğinden incelenir ve eğer başvuru süresi geçmişse başvuru reddedilir.
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunmak için gerekli olan 30 günlük süre, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemiş ise ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren başlar.
AYM bireysel başvuru süresi tebliğden değil, öğrenmeden itibaren başlamaktadır.
İhlal için öngörülmüş bir hak arama yolu bulunmuyorsa, ihlalin öğrenilmesinden itibaren 30 gün içinde başvuru yapılmalıdır.
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru süresi geçerse, süreaşımı nedeniyle başvuru kabul edilmez, diğer bir ifadeyle başvuru reddedilir. Ancak, mazeret sebebiyle geç başvuru “Ağır bir hastalık ya da mücbir sebeplerin varlığı” halinde, mazeretin kalktığı tarihten itibaren 15 gün içerisinde mazereti de ispatlayacak belgeler ile başvuru yapılabilir.
Adli tatilde bireysel başvuru süresi işlemeye devam eder.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Harcı – Anayasa Mahkemesi Başvuru Ücreti
Bireysel başvuru harca tabi olup, 2024 yılı için Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru harcı 3.518,70 TL’dir. Avukat aracılığıyla yapılan başvurularda bunun dışında 60,80 TL vekalet suret harcının da yatırılması gerekmektedir. Belirtilen vekalet suret harcı ve bireysel başvuru harcı dışında başkaca anayasa mahkemesi başvuru ücreti, avansı ya da masrafı söz konusu değildir.
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru harcı mahkeme veznesine yatırılır. Bireysel başvuru formuna, başvuru harcının yatırıldığına ilişkin belgenin eklenmesi zorunludur.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Avukatlık Ücreti
Başvurucunun avukatı ya da kanuni temsilcisi varsa, avukata veya kanuni temsilciye yapılan tebligatlar başvurucuya yapılmış sayılır.
Avukat aracılığı ile anayasa mahkemesi bireysel başvuru yapılması ve sürecin takip edilmesi halinde avukatlık ücreti devreye girer. Bireysel başvuru için avukat tarafından talep edilebilecek minimum avukatlık ücreti Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinde belirlenmiştir, 2024 yılı için Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru avukatlık ücreti 18.800,00 TL’dir. Bireysel başvuru nedeniyle avukata verilecek ücret, Yönetmelikte belirtilen ücretin üstünde olmak kaydıyla, tamamen kişi ile avukatının anlaşmasına bağlıdır. Duruşmalı işlerde Anayasa Mahkemesi vekalet ücreti ise minimum 37.600,00 TL’dir.
Bireysel başvurunun, daha önce davanın takip edildiği avukatla yapılması zorunlu değildir, başka bir avukat aracılığıyla da başvuru yapılabilir.
Bireysel Başvuru Avukat Olmaksızın Bizzat Yapılabilir Mi?
Hukuk sistemimizde avukat tutma zorunluluğu bulunmadığından Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru bizzat yapılarak takip edilebilir. Ancak, bireysel başvuru formu hak temelli olarak ele alınacağı için mutlaka bu konuda uzmanlaşmış bir avukat aracılığıyla başvuru yapılmasını ve sürecin takip edilmesini önermekteyiz.
Aksi halde, şikayete konu olay, ihlal edildiği iddia edilen haklar, her ikisi arasında kurulacak bağlantı önemli derecede bilgi ve birikimi gerektirdiği için, başvurunun, temellendirilememiş, zorlama şikayet nedeniyle reddedilmesi ihtimali kuvvetlenecektir.
Kararı veren mahkeme aracılığıyla bireysel başvurunun yapılması gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır.
UYAP ya da E-Devlet üzerinden bireysel başvuru yapılamamaktadır.
Posta vasıtasıyla Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılamamaktadır.
Bireysel Başvuru Formunun İçermesi Gereken Bilgiler
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru formunun içermesi gereken bilgiler:
- Başvurucunun T.C. kimlik numarası, adı, soyadı, anne adı, baba adı, doğum tarihi, cinsiyeti, uyruğu, mesleği ve adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
- Başvurucunun tüzel kişi olması hâlinde; Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) numarası, unvanı, adresi ve tüzel kişiliği temsile yetkili kişinin adı, soyadı ve T.C. kimlik numarası, MERSİS numarasının bulunmaması hâlinde tüzel kişinin vergi numarası veya kayıtlı olduğu sicil ve numarası ile varsa telefon numaraları ve kayıtlı elektronik posta adresi.
- Başvurunun; Avukat vasıtasıyla yapılması hâlinde; avukatın adı, soyadı, kayıtlı olduğu baro ve sicil numarası, yazışma adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi; Avukat olmayan kanuni temsilci vasıtasıyla yapılması hâlinde; kanuni temsilcinin T.C. kimlik numarası, adı, soyadı, anne adı, baba adı, doğum tarihi, uyruğu, yazışma adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
- Kamu gücünün ihlale neden olduğu iddia edilen işlem, eylem ya da ihmaline dair olayların tarih sırasına göre özeti.
- Bireysel başvuru kapsamındaki güncel ve kişisel haklardan hangisinin hangi nedenle ihlal edildiği ve buna ilişkin gerekçeler ve delillere ait özlü açıklamalar.
- İhlal edildiği iddia edilen temel haklar ve bunlara ilişkin açıklamaların birbirleriyle ilişkilendirilerek ayrı ayrı yapılması.
- Başvuru yollarının tüketilmesine ilişkin aşamaların tarih sırasına göre yazılması.
- Başvuru yollarının tüketildiği veya başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarih.
- Başvuru mazeret nedeniyle süresi içinde yapılamamışsa buna dair açıklamalar.
- Başvurucunun talepleri.
- Başvurucunun Mahkeme önünde devam eden bir başka başvurusu varsa numarası.
- Varsa kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulması talebi ve bunun gerekçeleri.
- Kısa mesaj (SMS) veya elektronik posta yoluyla bilgilendirme yapılmasını isteyip istemediği.
- Başvurucunun veya avukatının ya da kanuni temsilcisinin imzası.
- Varsa İçtüzüğün 73 üncü maddesi kapsamında maddi ve manevi bütünlüğüne yönelik tedbir talebi ve bunun gerekçeleri.
Bireysel Başvuru Formuna Eklenmesi Gereken Belgeler
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru formuna eklenmesi gereken belgeler:
- Kanuni temsilci veya avukat vasıtasıyla takip edilen başvurularda başvurucuyu temsile yetkili olduğuna dair mevzuata uygun belge.
- Harcın ödendiğine dair belge.
- Başvuru bizzat yapılmış ise başvurucunun kimliğini tespite yarar resmî belgenin onaylı örneği.
- Tüzel kişi adına kanuni temsilcinin başvurması hâlinde, başvuru tarihi itibarıyla temsile yetkili olunduğunu gösteren resmî belgenin onaylı örneği.
- Nihai karar ya da işlemi öğrenme tarihini gösteren belge.
- Başvuruda ileri sürülen hak ihlali iddialarını temellendirecek belgelerin onaylı örnekleri.
- Tazminat talebi varsa uğranılan zarar ve buna ilişkin belgeler.
- Olağan ve olağanüstü kanun yolu başvuru dilekçelerinin onaylı örnekleri.
- Başvuru süresinde yapılamamışsa varsa mazereti ispatlayan belgeler.
- Adli yardım talebi varsa başvurucunun yargılama giderlerini karşılayabilecek durumda olmadığını gösteren mali durumuna ilişkin belgeler ile mevzuatta adli yardım talebinde bulunabilmek için öngörülen diğer belgeler.
Mahkeme dosyasının tamamının aslının veya onaylı örneğinin gönderilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.
Kimler Bireysel Başvuru Yapabilir?
Anayasa ile AİHS’nin ve ek protokollerinin ortak koruma altındaki temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini iddia eden herkes Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapabilir. Herkes kavramının içerisine vatandaş-yabancı ayrımı olmaksızın tüm gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri dahildir.
Kamu hukuku tüzel kişileri bireysel başvuru yapamaz.
Vatandaş olmayan, yabancı kişiler sadece Türk vatandaşlarına tanınan haklarla ilgili olarak bireysel başvuru yapamaz.
Bireysel Başvuruda Adli Yardım ve Koşulları
Anayasa Mahkemesine yapılacak olan bireysel başvurularda gerekli şartların sağlanması halinde adli yardım talebinde bulunulması mümkündür. Adli yardım talebinin formda açıkça talep edilmesi gerekir.
Bireysel başvuruda adli yardım talebinde bulunabilmenin şartları:
- Başvurucunun bireysel başvuru harcını ödeme gücü bulunmamalıdır.
- Başvuru formunda adli yardım açıkça talep edilmelidir.
- Yargılama giderlerini karşılayamayacak durumda olduğunu gösterir mali belgeler forma eklenmelidir.
- Mevzuatta adli yardım talebinde bulunabilmek için öngörülen diğer belgeler forma eklenmelidir (6100 sayılı HMK’nın 334 vd. maddeleri).
Adli yardım talebinin açıkça dayanaksız olmamalıdır. Açıkça dayanaksız olması nedeniyle adli yardım talebinin reddedilmesi kural olarak bireysel başvurunun kabul edilebilirliğine etki etmez.
Adli yardıma ilişkin şartların sağlanamaması halinde, bireysel başvuruda bulunan başvurucunun adli yardım talebinin reddine karar verilir. Adli yardım talebinin reddedilmesi durumunda başvurucuya harcı yatırması için kesin süre verilir.
Adli yardımın kabulüne karar verildikten sonra, esas incelemesi neticesinde başvurucunun hakkının ihlal edilmediğine karar verilmesi durumunda kural olarak yargılama giderleri başvurucu üzerine bırakılır.
Yabancı kişilerin de adli yardım talebinde bulunabilmesi mümkündür; ancak, yabancı kişilerin bireysel başvuru sırasında adli yardım talebinde bulunabilmesi kural olarak karşılıklılık şartının varlığına bağlıdır.
Bireysel Başvuruda Geçici Tedbir Kararı
Kural olarak, bireysel başvurunun yapılmasıyla kamu gücü tarafından tesis edilen işlemin ve yargı mercilerince verilen kararların icra/infaz edilebilirliği kendiliğinden durmaz. Ancak, istisnai olarak bireysel başvuru ile birlikte bazı işlem ve kararların icrasının durdurulmasını tedbiren talep etmek mümkündür.
Anayasa Mahkemesinden tedbir kararı talep edilebilecek iki durum söz konusudur:
- Başvurucunun yaşamına yönelik ciddi bir tehlike bulunmalıdır ya da
- Başvurucunun maddi ve manevi bütünlüğüne yönelik ciddi bir tehlike bulunmalıdır.
Sayılan durumlarında dışındaki hallerde Anayasa Mahkemesince tedbir kararı verilmemektedir.
Anayasa Mahkemesince tedbir kararının verilmesi durumunda, kararın gereğinin yapılması için ilgili kişi ve kurumlara bildirim yapılır.
Başvuru formunda tedbir talebi açıkça dile getirilmelidir.
Anayasa Mahkemesi’nce tedbir kararı re’sen de verilebilmektedir.
Geçici tedbir kararının verilmesi durumunda, başvurunun esası hakkında en geç 6 ay içerisinde karar verilmesi gerekmektedir.
Bireysel Başvurunun Yapılmasından Sonra Başvuru Konusunda Değişiklik Meydana Gelmesi
Başvuru ve başvurucuların başvuru formunda belirttikleri koşullarla ilgili bir değişiklik meydana gelmesi halinde, başvurucunun bu durumu Anayasa Mahkemesine yazılı olarak bildirmesi gerekir. Aksi halde, takip yükümlülüğünün ihlali dolayısıyla yaptırım uygulanması söz konusu olabilecektir.
Bireysel Başvuruda Formunda ya da Eklerinde Eksiklik Bulunması Halinde Ne Olur?
Bireysel başvuru formunda ya da eklerinde eksiklik söz konusu olursa ilk etapta başvuru reddedilmez, eksik belgelerin teminini sağlamak amacıyla Anayasa Mahkemesince başvurucuya 15 günlük süre verilir. Bu süre içerisinde eksiklik giderilirse, başvuru incelenmeye devam eder; ancak, verilen süre içerisinde eksiklikler tamamlanmazsa, başvuru Komisyonlar Başraportörü tarafından reddedilir.
Bireysel Başvuruda Vekaletnameye Baro Pulu Yapıştırılır Mı?
Anayasa Mahkemesi bireysel başvurularda vekaletnameye baro pulu yapıştırılmalıdır.
Bireysel Başvuru İçin Vekaletnamede Özel Yetki Gerekir Mi?
Anayasa Mahkemesine yapılacak bireysel başvurularda vekaletnamede özel yetki bulunmasına gerek yoktur, genel dava vekaletnamesiyle bireysel başvuru yapılabilir.
Bireysel Başvuruda Kimlik Bilgilerinin Gizli Tutulması Mümkün Müdür?
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunacak başvurucunun, gerekçelerini açıkça belirtmesi şartıyla kamuya açık belgelerde kimliğin gizli tutulmasını talep etmesi mümkündür.
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru formunda kimlik bilgilerinin açık bir şekilde yer alması zorunludur.
Anayasa Mahkemesince başvurucunun kimliğinin gizli tutulmasına karar verilmesi halinde, bireysel başvuru neticesinde verilecek ve yayınlanacak olan kararda başvurucunun ad ve soyadı açık bir şekilde gösterilmez, sadece ad ve soyadının baş harflerine yer verilir.
Bireysel Başvuru Neticesinde Verilen Kararlar Kesin Midir? Karara İtiraz Edilebilir Mi?
Bireysel başvuru neticesinde Komisyonlarca ve Bölümlerce verilen kabul edilebilirlik kararları ile esasa ilişkin kararlar kesindir, bu kararlara itiraz edilemez.
Başvurunun idari yönden reddedilmesine ilişkin kararlara karşı, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilir. İtiraz Komisyon’a yapılır, itiraz üzerine verilen karar kesindir.
Bireysel Başvuru Neticesinde Verilen Kararların Tavzihi ve Tashihi Mümkün Müdür?
Bireysel başvuru neticesinde verilen kararlara karşı, 6100 sayılı HMK hükümleri uyarınca hükmün tavzihi istenebilir, maddi hataların düzeltilmesi talep edilebilir.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Sorgulama Nasıl Yapılır?
Anayasa Mahkemesine yapılmış olan bireysel başvuruların akıbetini E-Devlet üzerinden sorgulayabilirsiniz. Sorgulama ekranından bireysel başvurunun hangi aşamada olduğunu görüntüleyebilirsiniz. Dosyanın içeriği ile eklenen evrakları ise görüntülemeniz mümkün değildir.
Bireysel Başvuru Dosyasına Sonradan Bilgi ya da Belge Eklenebilir Mi?
Bireysel başvuruda bulunulmasının ardından, eksi ya da hatalı bilgilere ilişkin olarak yeni bilgi ya da belgeler bireysel başvuru dosyasına gönderilebilir. Bu eklemelerin yazılı olarak yapılması zorunludur.
Bireysel Başvuru Yabancı Dilde Yapılabilir Mi?
Bireysel başvuru formu yalnızca Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin resmi dili olan Türkçe kullanılmak suretiyle doldurulabilir; İngilizce, Almanca gibi yabancı dillerin kullanılması suretiyle form doldurulamaz. Bu nedenle, yabancı gerçek ve tüzel kişilerin profesyonel avukatlık hizmeti almasını önermekteyiz.
Bireysel Başvuru Kararlarının Tebliği
Bireysel başvuru neticesinde verilen esas hakkındaki kararlar gerekçeleriyle birlikte başvurucuya, ilgililere ve Adalet Bakanlığı’na tebliğ edilir.
Başvurunun avukat veya kanuni temsilci aracılığıyla yapılması halinde, gerekçeli karar başvurucunun avukatı ya da kanuni temsilcisine yapılır.
Anayasa Mahkemesince hak ihlalinin tespit edilmesi, hukuki yararın bulunması ve ihlalin sonuçları ortadan kaldırılmak üzere yeniden yargılama yapılmasına karar verilmesi halinde, karar ayrıca gereği yerine getirilmek üzere ilgili yargı merciine (mahkemeye) gönderilir. Şayet, ihlal bir yargı merciinden kaynaklanmıyor idareden kaynaklanıyorsa, karar idareye tebliğ edilir.
Bireysel Başvuru Kararlarının Yayınlanması
Bölümlerce verilen kararların tamamı ve ilkesel önemi bulunan Komisyon kararları, Anayasa Mahkemesi’ne ait internet sitesinde yayınlanır.
Bölümler tarafından verilen Pilot Kararlar ile ilkesel önem taşıyan kararların Resmi Gazete yayımlanmasına da karar verilebilmektedir.
Vermiş olduğunuz bilgiler çok yararlı. Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru yapmayı düşünüyorum ancak avukat desteği olması şart görünüyor çok teknik bir konu. En kısa sürede ofisinize gelmek istiyorum. Randevu almak gerekiyor mu?