Duruşma Tutanağı Nedir?
Duruşma tutanağı, duruşmalar sırasında mahkeme tarafından tutulan ve duruşmada gerçekleşen tüm işlemleri yazılı olarak kayıt altına alan resmi bir belgedir. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) kapsamında düzenlenen bu belge, dava sürecinin şeffaflığını sağlamak ve ilerleyen aşamalarda tarafların beyanları ile mahkemenin kararlarını kayıt altına almak amacıyla oluşturulur.
Ceza Muhakemesi Kanunu m. 219 ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 153, duruşma tutanaklarının düzenlenmesi, içeriği ve bağlayıcılığı konusunda temel yasal çerçeveyi çizmektedir. CMK 219. maddesi uyarınca ceza yargılamasında duruşma için tutanak tutulacağı belirtilirken, duruşmada yapılan işlemlerin teknik araçlarla kayda alınması halinde, bu kayıtlar vakit geçirilmeksizin yazılı tutanağa dönüştürüleceği de belirtilmektedir. HMK 153. maddesine göre ise hukuk davalarında duruşma tutanağı, mahkemede yapılan beyanların, delil sunumlarının ve tarafların taleplerinin eksiksiz bir şekilde kayıt altına alınmasını sağlar.
Duruşma tutanakları, dava sürecinin şeffaf ilerlemesi açısından büyük önem taşır. Taraflar, ilerleyen aşamalarda tutanaklarda yer alan ara kararlara itiraz edebilir veya eksik bir kayıt olduğu gerekçesiyle düzeltme talebinde bulunabilir. Özellikle “Duruşma Tutanağı Nedir?” sorusu, hukuki süreçlere dahil olan herkesin merak ettiği konular arasında yer almakta olup, yargılama sürecinde tarafların haklarını koruma noktasında kritik bir role sahiptir.
Duruşma Tutanağında Neler Yer Alır?
Duruşma tutanağı, dava sürecinin şeffaflığını sağlamak ve hukuki güvenceleri temin etmek için büyük önem taşır. Peki, “Duruşma tutanağında neler yer alır?” İşte, bir duruşma tutanağında bulunması gereken temel unsurlar:
| Bölüm | Açıklama |
|---|---|
| Mahkeme Bilgileri | Mahkemenin adı, dosya numarası, hâkim ve savcının adı gibi temel bilgiler içerir. |
| Duruşma Tarihi ve Saati | Duruşmanın gerçekleştiği tarih ve saat kayıt altına alınır. |
| Tarafların Kimlik Bilgileri | Davacı, davalı, sanık, müşteki veya vekillerinin kimlik bilgileri belirtilir. |
| Duruşma Süreci ve Beyanlar | Tarafların ve vekillerinin (avukatlarının) mahkemede yaptığı sözlü beyanlar tutanağa işlenir. |
| Deliller ve Sunulan Belgeler | Mahkemeye sunulan belgeler, deliller, bilirkişi raporları tutanağa işlenir. |
| Tanık İfadeleri ve Beyanlar | Tanıkların ifadeleri ve verdikleri bilgiler yazılır. |
| Mahkeme Kararları ve Ara Kararlar | Mahkeme tarafından alınan nihai veya ara kararlar tutanakta yer alır. |
| İmzalar | Hâkim, katip imzaları ile belirli durumlarda tarafların veya vekillerinin imzaları bulunur. |
Duruşma tutanağı, mahkeme kararlarının yasal dayanağını oluşturur ve taraflar arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde resmi bir kayıt niteliği taşır. Özellikle “Duruşma tutanağında neler yer alır?” sorusu, dava sürecinde hak kaybı yaşamamak adına taraflar için önemli bir konudur.
Duruşma Tutanağını Kim İmzalar?
Hukuk yargılamalarında (davalarında) duruşma tutanağını Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 155’nci maddesi uyarınca, “hakim ve katip” imzalar. Bunun yanında, HMK’nun 140’ncı maddesi gereğince, öninceleme duruşması tutanağı hakim ve katip haricinde taraflar ya da vekilleri (avukatları) tarafından da imzalanır. Ayrıca, duruşmada tanık dinlenmesi halinde, HMK’nun 261’nci maddesi uyarınca, tanıklarca da imzalanır.
Ceza yargılamalarında (davalarında) duruşma tutanağını Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun 219’uncu maddesi uyarınca, “mahkeme başkanı veya hâkim ile zabıt kâtibi” imzalar. Şayet, mahkeme başkanının mazeretli ise duruşma tutanağı, mahkeme üyelerinin en kıdemlisi tarafından imzalanır.
Duruşma tutanağındaki imzalar o kadar önemlidir ki, son duruşmaya katılan ve duruşma tutanağını imzalayan katibin imzasının gerekçeli kararda da bulunması gerekir; aksi kanaatte bu bir bozma sebebidir. Karar ulaşmak için:
Gerekçeli kararın, kısa kararın açıklandığı son celseye katılarak, duruşma zaptını imzalayan zabıt katibi yerine, başka bir katip tarafından imzalanması bozma sebebidir.
— Enes BAYRAKTAR (@AvEnesBayraktar) February 4, 2025
“kısa kararın açıklandığı son celseye … sicil numaralı zabıt katibinin katılmasına ve duruşma zaptını…
Hukuk yargılamasında ve Yargıtay Ceza Genel Kurulu kararına göre HMK’nın kıyasen uygulanması suretiyle ceza yargılamasında hakimin gerekçeli kararı imzalamadan önce vefat etmesi halinde, yerine görevlendirilen hakim gerekçeli kararı yazabilir. İlgili karara buradan ulaşabilirsiniz.
Duruşma Tutanağı Karar Yerine Geçer Mi?
Kural olarak duruşma tutanağı karar yerine geçmez. Kararlar ara karar ve nihai karar olarak ikiye ayrılır ve son duruşma tutanağında nihai karar tefhim edilir; gerekçeli kararda ise tefhim edilen nihai karar ile mahkemece bu kanaate nasıl ulaşıldığına ilişkin gerekçeler belirtilir, duruşma tutanağı ile gerekçeli karar arasındaki ilişki de budur. Dolayısıyla duruşma tutanağı nihai karar yerine geçmez. Bununla birlikte, örnekle boşanma davasında verilen tedbir nafakası gibi ara kararlarda duruşma tutanağı ilamsız icra takibi için karar niteliği teşkil eder.
Duruşma Tutanağı İle İcra Takibi
Duruşmada verilen ara kararlar (örneğin tedbir nafakası gibi) duruşma tutanağında belirtilir ve bu ara karar ihtiva eden bu duruşma tutanağı ile icra takibi (ilamsız) başlatılabilir. Ancak, tefhim duruşmasındaki davanın esasına ilişkin kararlar için duruşma tutanağı ile icra takibi yapılamaz; bunun için gerekçeli kararın yazılması (duruma göre kesinleşmesi) üzerine ilamlı icra takibi başlatılması gerekir.
Duruşma Tutanağı Örneği
Hukuk Mahkemesi Duruşma Tutanağı Örneği
Hukuk Mahkemesi Öninceleme Duruşma Tutanağı Örneği
Boşanma Davası Duruşma Tutanağı Örneği
Asliye Ceza Mahkemesi Duruşma Tutanağı Örneği
Ağır Ceza Mahkemesi Duruşma Tutanağı Örneği
Sıkça Sorulan Sorular
✔ Duruşma tutanağı resmi belge midir? Evet, duruşma tutanağı mahkemedeki taraf beyanlarının, yapılan usuli işlemlerin, tanık beyanlarının, ara kararların ve diğer hususların yer aldığı bir resmi belgedir.
✔ Duruşma tutanağı delil olur mu? Evet, duruşma tutanağı gerek mahkemede görülmekte olan dava için, gerekse dava ile dolaylı bağlantısı bulunan hususlar (örneğin, duruşmada hakaret edildiğinde ceza soruşturması) için delil olur.
✔ Duruşma Tutanağı Ara Karar Mıdır? Duruşmada verilen ara kararlar, duruşma tutanağında yer alır ve ilamsız icraya dayanak olarak birer karar niteliği taşır.
✔ Duruşma tutanağını kim yazar? Duruşma tutanağını duruşmada hazır bulunan zabıt katibi yazar.
✔ Duruşma Tutanağına İtiraz Süresi? Duruşma tutanağına itiraz için net bir süre söylenemez, itiraz edilecek eksikliğin, hatanın niteliğine göre duruşma tutanağına itiraz süresi değişir.
✔ Duruşma Tutanağına İtiraz? hatalı ara kararlar, maddi hataların bulunması gibi durumlarda duruşma tutanağına itiraz edilerek, eksiklik, yanlışlık veya maddi hataların giderilmesi talebinde bulunulabilir, itiraz edilebilir.
✔ Duruşma Tutanağı Sorgulama? Duruşma tutanağı sorgulama, E-Devlet (UYAP) sistemi veya mahkeme kaleminden yapılabilir. UYAP üzerinden taraflara tanımlanan belgeler görüntülenebilir.
✔ Duruşma Tutanağı UYAP’a Ne Zaman Düşer? Genellikle duruşma günü veya en geç ertesi gün sisteme yüklenerek erişime açılır. Ancak, mahkemenin iş yoğunluğuna göre bazen gecikmeler yaşanabilir.
✔ Duruşma Tutanağı Nereden Alınır? Duruşma tutanağı, E-Devlet (UYAP) üzerinden ya da duruşmanın yapıldığı ilgili mahkeme kaleminden kimlik beyanıyla alınabilir.
