1. Velayet Nedir?
Velayet, çocukların bakım, eğitim, sağlık ve genel refahını sağlama yükümlülüğünü ifade eden hukuki bir kavram olup, çocuğun üstün yararı doğrultusunda anne veya babanın çocuk üzerindeki hak ve yükümlülüklerini içeren bir hukuki kurumdur. Türk Medeni Kanunu’na göre velayet, evlilik birliği içinde anne ve babanın ortak hakkıdır, ancak boşanma veya ebeveynlerden birinin vefatı gibi durumlarda mahkeme kararı ile belirlenir. Çocuğun korunması, eğitimi ve sağlığı konusunda karar verme yetkisi velayet hakkına sahip ebeveyne aittir.
2. Velayet Türleri Nedir?
Velayet türleri, çocuğun bakım ve eğitim hakkını belirleyen hukuki düzenlemelerdir. Velayetin türleri, çocuğun üstün yararı gözetilerek farklı durumlara göre şekillenir. Türk hukukunda velayet; ortak velayet, geçici velayet ve boşanma neticesinde verilen velayet olmak üzere üç temel başlıkta incelenir. Bunlar:
- Ortak Velayet
- Geçici Velayet
- Boşanma Neticesinde Verilen Velayet
3. Ortak Velayet Nedir?
📌Ortak velayet, boşanma veya ayrılık sonrası anne ve babanın çocuğun eğitim, bakım ve gelişimi ile ilgili tüm kararları eşit hak ve sorumluluklarla birlikte aldığı, çocuğun her iki ebeveyniyle de güçlü bir bağ kurmasını sağlayan modern bir velayet düzenlemesidir.
📌Ortak velayet şartları, ebeveynlerin çocuğun üstün yararını gözeterek uyumlu hareket etmelerini, çocuğun menfaatleri doğrultusunda iş birliği içinde olmalarını ve mahkemenin de bu düzenlemeyi uygun görmesini gerektirir.
📌Anlaşmalı boşanmada ortak velayet, tarafların karşılıklı mutabakatıyla, çocuğun geleceği konusunda ortak karar alarak mahkemeye sunacakları bir protokol ile mümkündür.
📌Ortak velayet görüş günleri, mahkeme veya tarafların anlaşması doğrultusunda belirlenir ve çocuğun her iki ebeveyniyle de düzenli ve dengeli bir şekilde vakit geçirmesi sağlanır.
📌Ebeveynler arasında belirlenen ortak velayet protokolü, çocuğun hangi gün, saat ve koşullarda anne veya baba ile kalacağını net bir şekilde düzenler.
📌Ortak velayet nafaka konusu ise çocuğun giderlerine katkı sağlama açısından değerlendirilir ve her iki ebeveynin maddi durumu göz önünde bulundurularak mahkeme tarafından belirlenir.
4. Geçici Velayet Nedir? Şartları Nelerdir?
📌Geçici velayet, boşanma davası sürecinde çocuğun üstün yararını korumak amacıyla mahkeme tarafından anne veya babadan birine geçici olarak verilen velayet hakkıdır. Boşanma kesinleşene kadar çocuğun eğitim, bakım ve ihtiyaçlarının düzenli bir şekilde karşılanmasını sağlamak için geçici velayet kararı verilir ve ebeveynlerden birinin bu süre zarfında çocuğun temel sorumluluğunu üstlenmesi sağlanır.
📌Geçici velayet alma şartları, çocuğun fiziksel, psikolojik ve eğitim hayatının aksatılmaması ilkesi üzerine kuru olup, mahkemece çocuğun güvenliği, yaşam standartları ve ebeveynlerin bakım kapasitesi gibi kriterleri değerlendirerek geçici velayeti belirler. Özellikle, çocuğun eğitim hayatını kesintiye uğratmamak amacıyla okul kaydı için geçici velayet talep edilebilir.
📌Geçici velayet davası, genellikle boşanma davası kapsamında değerlendirilir. Boşanma sürecinde çocuk kimin yanında kalacaksa, o ebeveyn geçici velayet hakkını alarak mahkeme sonuçlanana kadar çocuğun bakımını üstlenir. Boşanma davası açılırken veya açıldıktan sonra, taraflar mahkemeye geçici velayet talebi sunabilir. Mahkeme, bu talebi çocuğun üstün yararını gözeterek değerlendirir ve geçici bir karar verir.
📌Eğer bir ebeveyn geçici velayet kararına itiraz etmek istiyorsa, bu karara itiraz dilekçesi ile mahkemeye başvurabilir. İtiraz sürecinde çocuğun menfaatlerinin korunması esastır. Mahkeme, yeni delilleri değerlendirerek velayet kararını değiştirebilir veya mevcut kararın devamına karar verebilir.
5. Boşanma Kararı İle Verilen Velayet
Boşanma kararı ile verilen velayet, mahkemenin boşanma davasında çocuğun bakımı, eğitimi, sağlığı ve her türlü menfaatinin korunması amacıyla anne veya babadan birine ya da her ikisine birlikte tanıdığı, çocuğun kişiliği ve malları üzerindeki gözetim, koruma ve temsil yetkilerini içeren kapsamlı bir hukuki sorumluluktur. Türk Medeni Kanunu’na göre velayet düzenlemesi iki temel şekilde yapılabilmektedir: Birincisi, velayetin anne veya babadan sadece birine verilmesi, ikincisi ise ortak velayet olarak adlandırılan ve velayetin her iki ebeveyne birlikte verildiği düzenlemedir. Mahkeme bu kararı verirken çocuğun üstün yararını gözetir, tarafların ekonomik ve sosyal durumlarını, çocukla olan ilişkilerini, çocuğun yaşını ve ihtiyaçlarını dikkate alır.
6. Hakim Velayet Kararında Hangi Kriterleri Değerlendirir?
| Hakimin Velayet Kararında Değerlendirdiği Kriterler | |
|---|---|
| Çocuğun Temel Durumu | |
| Yaş ve Gelişim Aşaması | Çocuğun kronolojik yaşı, fiziksel gelişim düzeyi, zihinsel olgunluğu ve duygusal gelişim aşaması detaylı olarak değerlendirilir. Özellikle 7 yaş üstü çocukların görüşlerinin alınması önem taşır. |
| Eğitim İhtiyaçları ve Akademik Durum | Mevcut okul başarısı, özel eğitim gereksinimleri, yetenekleri, ilgi alanları ve gelecekteki eğitim planlaması incelenir. Özel öğrenme güçlükleri veya üstün yetenekler varsa bunlar dikkate alınır. |
| Sağlık ve Özel İhtiyaçlar | Kronik hastalıklar, fiziksel engeller, psikolojik destek ihtiyacı, düzenli tedavi gerektiren durumlar ve özel bakım gereksinimleri değerlendirilir. Sağlık hizmetlerine erişim imkanları incelenir. |
| Ebeveynlere İlişkin Kriterler | |
| Ekonomik Yeterlilik | Düzenli gelir durumu, iş istikrarı, finansal sorumluluk bilinci, borç yönetimi, çocuğun eğitim ve sağlık masraflarını karşılama kapasitesi, sigorta ve sosyal güvence durumu detaylı olarak incelenir. |
| Konut ve Yaşam Koşulları | Evin fiziksel koşulları, çocuğa özel alan varlığı, evin lokasyonu, okula uzaklık, çevrenin güvenliği, sosyal olanaklar, park ve oyun alanlarına erişim, toplu taşıma imkanları değerlendirilir. |
| Psikolojik ve Duygusal Yeterlilik | Ruh sağlığı durumu, stres yönetimi becerisi, duygusal denge, bağımlılık sorunları, öfke kontrolü, travma geçmişi ve psikolojik tedavi ihtiyacı incelenir. |
| Zaman ve Bakım Kapasitesi | İş yoğunluğu, çalışma saatleri esnekliği, çocuğa ayrılabilecek kaliteli zaman, ev işleri ve çocuk bakımı deneyimi, acil durumlarda ulaşılabilirlik değerlendirilir. |
| Sosyal ve İlişkisel Faktörler | |
| Ebeveyn-Çocuk Bağı | Duygusal bağın kalitesi, güvenli bağlanma düzeyi, iletişim becerisi, çocuğun ihtiyaçlarını anlama ve karşılama yeteneği, ortak aktiviteler ve kaliteli zaman geçirme alışkanlıkları incelenir. |
| Ebeveynler Arası İlişki | İletişim düzeyi, işbirliği yapabilme becerisi, çocuk konusunda ortak karar alabilme yeteneği, çatışma çözme becerileri ve karşılıklı saygı durumu değerlendirilir. |
| Geniş Aile ve Sosyal Destek | Büyükanne-büyükbaba ilişkileri, akraba desteği, sosyal çevre, arkadaş ağı, komşuluk ilişkileri ve toplumsal destek sistemlerine erişim incelenir. |
| Yeni Aile Dinamikleri | Yeni evlilik veya birliktelik durumu, üvey kardeşler, üvey ebeveyn ilişkileri ve bunların çocuk üzerindeki etkileri değerlendirilir. |
| Çocuğun Üstün Yararı ve Gelişimsel İhtiyaçlar | |
| İstikrar ve Süreklilik | Mevcut yaşam düzeninin devamlılığı, okul değişikliği ihtiyacı, arkadaş ilişkilerinin sürdürülebilirliği ve rutinlerin korunması değerlendirilir. |
| Güvenlik ve Koruma | Fiziksel ve duygusal güvenlik, aile içi şiddet riski, ihmal ve istismar geçmişi, bağımlılık sorunları ve çocuğun korunma ihtiyacı incelenir. |
| Kültürel ve Manevi Gelişim | Dini ve kültürel değerlerin aktarımı, anadil öğrenimi, kültürel aktivitelere katılım, sanatsal ve sportif faaliyetlere erişim imkanları değerlendirilir. |
| Uzun Vadeli Gelişim Planı | Akademik hedefler, kariyer planlaması, sosyal beceri gelişimi, duygusal olgunlaşma ve kişisel gelişim için sunulan fırsatlar incelenir. |
| Özel Durumlar ve Ek Faktörler | |
| Kardeş İlişkileri | Kardeşlerin birbirinden ayrılması veya birlikte kalması durumunun değerlendirilmesi, kardeş bağlarının korunması ve kardeşler arası ilişkilerin desteklenmesi incelenir. |
| Uluslararası Faktörler | Yurtdışına taşınma ihtimali, farklı ülke vatandaşlıkları, kültürler arası uyum ve uluslararası velayet hakları değerlendirilir. |
| Özel Eğitim ve Rehabilitasyon | Özel eğitim ihtiyaçları, rehabilitasyon hizmetlerine erişim, terapötik destekler ve gelişimsel müdahale programlarının sürekliliği incelenir. |
| Acil Durum Planlaması | Sağlık acilleri, doğal afetler veya diğer kriz durumlarında çocuğun bakımının nasıl sağlanacağı, alternatif bakım planları ve acil durum protokolleri değerlendirilir. |
7. Velayet Davası Nedir?
Velayet davası, çocuğun bakımı, eğitimi, sağlığı ve tüm yaşamsal ihtiyaçlarının karşılanması konusunda karar verme yetkisinin hangi ebeveyne ait olacağının belirlenmesi için açılan hukuki süreçtir. Velayet davaları, aile mahkemelerinin görev alanına giren ve çocuğun geleceğini doğrudan etkileyen önemli hukuki işlemlerden biridir. Türk Medeni Kanunu kapsamında velayet davası, farklı durumlarda gündeme gelebilmektedir. En yaygın olarak boşanma sürecinde karşımıza çıksa da, evlilik dışı çocuğun velayet davası ve boşanma olmadan velayet davası gibi özel durumlar da söz konusu olabilir.
Evlilik Dışı Çocuğun Velayet Davası: Evlilik dışı doğan çocuğun velayet davası, özel bir hukuki düzenlemeye tabidir. Türk Medeni Kanunu’na göre, evlilik dışı doğan çocuğun velayeti kendiliğinden anneye aittir. Baba, tanıma veya babalık davası yoluyla babalığın belirlenmesinden sonra velayet davası açabilir. Bu durumda mahkeme, babanın velayet talebini çocuğun üstün yararı çerçevesinde değerlendirir. Değerlendirmede annenin mevcut velayet durumu, çocukla baba arasındaki ilişki, tarafların ekonomik ve sosyal durumları gibi faktörler incelenir.
Boşanma Olmadan Velayet Davası: Boşanma olmadan velayet davası, evlilik birliği devam ederken de açılabilir. Bu durum genellikle eşlerin fiilen ayrı yaşaması, ortak yaşamın sağlıklı yürütülememesi veya çocuğun menfaatlerinin acil koruma gerektirdiği hallerde söz konusu olur. Örneğin, eşlerden birinin evi terk etmesi, çocuğun bakımını ihmal etmesi veya çocuğun güvenliğini tehlikeye düşüren davranışlarda bulunması durumunda, diğer eş boşanma davası açmadan da velayet davası açabilir.
8. Velayet Davası Yetkili Mahkeme ve Görevli Mahkeme Neresidir?
📌Görevli Mahkeme: Velayet davasında görevli mahkeme Aile Mahkemesi’dir; Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde ise Aile Mahkemesi sıfatıyla Asliye Hukuk Mahkemesi’nde velayet davası açılır.
📌Yetkili Mahkeme: Eğer velayet davası, boşanma davası ile açılıyorsa, velayet davasında yetkili mahkeme boşanma davasının görüldüğü mahkemedir. Ancak, velayet davası ayrı bir dava ile açılıyorsa, davacı ya da davalının oturduğu yer mahkemesidir.
9. Velayet Davası Masrafı Ne Kadar?
Velayet davası ücreti, 2025 yılı için harç, gider ve tebligat masrafları dahil ortalama 10.000 TL civarındadır. Velayet davası masrafı, davanın açıldığı mahkemeye, işlemlerin sürecine ve ek masraflara bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
10. Velayet Davası Açmak İçin Ne Gerekiyor?
Velayet davası açmak için ne gerekiyor? sorusunun cevabı, çocuğun velayetini almak isteyen tarafın belirli hukuki prosedürleri yerine getirmesidir. Velayet davası açarken aşağıdaki belgeler ve şartlar gereklidir:
Velayet davası açarken aşağıdaki belgeler ve şartlar gereklidir:
Avukat Desteği ve Vekaletname Çıkarılması
Delillerin Toplanması
Dava Dilekçesinin Hazırlanması
Mahkemeye Başvuru
11. Velayet Davası Kaç Ay Sürer?
Velayet davası kaç ay sürer? sorusunun yanıtı, davanın karmaşıklığına, delillerin toplanma sürecine, mahkemelerin iş yüküne, bilirkişi ve sosyal inceleme raporlarının hazırlanmasına bağlı olarak değişmekte olup, velayet davaları ortalama 1 ila 2 yıl sürmektedir. Ancak, sürecin hızlanması veya uzaması bazı faktörlere bağlıdır.
12. Avukatsız Velayet Davası Açılabilir Mi?
Evet, Türkiye’de avukat tutma zorunluluğu bulunmadığından velayet davası da avukat olmadan açılabilir. Ancak velayet davaları, karmaşık hukuki süreçler içerdiğinden avukat desteği olmadan yürütülmesi zor ve riskli olacaktır. Özellikle usule ilişkin düzenlemeler, dilekçelerin hazırlanması, delil sunulması ve itiraz süreçleri gibi kritik aşamalar, deneyimsiz bir kişi için büyük bir dezavantaj oluşturur. Bu nedenle, aile hukuku avukatından destek alınmasını tavsiye edilir.
13. Velayet Davası Avukatlık Ücreti Nedir?
Velayet davası açmayı düşünenler için en merak edilen konulardan biri, avukat ücretleridir. 2025 yılı itibarıyla Türkiye Barolar Birliği’nin belirlediği Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne göre velayet davası için en düşük avukat ücreti 30.000 TL‘dir. Ancak, bu tutar tarafların anlaşmasına, davanın karmaşıklığına ve avukatın deneyimine bağlı olarak değişebilir.
14. Velayet Değiştirilebilir ya da Kaldırılabilir Mi?
Evet, ebeveynlerden birinin çocuğun gelişimine zarar verdiği, velayet hakkını kötüye kullandığı veya çocuğun ihtiyaçlarını yeterince karşılayamadığı durumlarda mahkeme kararı ile değiştirilebilir ya da tamamen kaldırılabilir. Türk Medeni Kanunu’na göre velayet değişikliği ya da kaldırılması için çocuğun mevcut koşullarının ciddi şekilde zarar gördüğünün kanıtlanması gerekmektedir. Detaylar için Velayetin Değiştirilmesi Davası konulu yazımızı okuyabilirsiniz
